دکتر میترا حریری
عضو هیات علمی گروه بیوشیمی و تغذیه
عضو شورای پژوهشی کوهورت سالمندی دانشگاه علوم پزشکی نیشابور
همه گیری بیماری های قلبی عروقی و عوامل خطر مرتبط با آن، این بیماری ها را به مهمترین معضل بهداشتی در بسیاری از کشورهای جهان تبدیل کرده است.
افزایش سن جمعیت ، رشد سریع شهرنشینی، کوچک شدن جوامع، توسعه فناوری و به دنبال آن کاهش فعالیت های جسمانی و افزایش تنش های روحی – روانی موجب گسترش عوامل خطر بیماری های قلب و عروق و در نتیجه شیوع زیاد این بیماری ها شده است .
بیماری های قلبی عروقی علت اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است و تقریباً ۱۷٫۹ میلیون نفر در سال ۲۰۲۰ بر اثر بیماری های قلبی عروقی جان خود را از دست دادند که نشان دهنده ۳۲ درصد از کل مرگ و میرهای جهانی است.
علت بیماری های قلبی عروقی پیچیده است که شامل برخی از عوامل خطر غیرقابل تغییر مانند:
۱- جنسیت
۲- سن
۳-قومیت و نژاد
همچنین عوامل خطر قابل تغییر مانند:
۱-عدم فعالیت بدنی
۲- سیگار کشیدن
۳-فشار خون بالا
۴-دیابت
۵-چاقی
۶-چربی خون بالا می باشد.
افزایش چربی خون به غلظت بالای تری گلیسیرید، افزایش چربی بد (LDL ) ، افزایش مقدار کلی کلسترول بدن و کاهش چربی خوب (HDL ) اشاره دارد بنابراین به منظور کاهش خطر ابتلاء به بیماری های قلبی و عروقی، شناسایی و بهبود عوامل خطر مرتبط با افزایش چربی خون یکی از عوامل کمک کننده می باشد.
چربی خون تحت تأثیر برخی عوامل مانند: ورزش، تغذیه، مصرف الکل، سیگار کشیدن و خواب است.
خواب به عنوان یک نیاز اولیه برای بدن انسان تلقی می شود و از طریق یک سری فرآیندهای فیزیولوژیکی و بیولوژیکی مانند: ترشح چندین هورمون و فرآیند متابولیسم مواد و تولید انرژی با سلامتی مرتبط است.
تحقیقات جدید نشان دهنده کاهش کیفیت خواب می باشد و بنابراین، مطالعات در مورد تأثیر کیفیت خواب بر سلامت افزایش یافته است.
برخی شواهد حاکی از آن است که کیفیت پایین خواب باعث ایجاد اختلالات متابولیک می شوند و در این رابطه ممکن است با چاقی، افزایش وزن، افزایش چربی خون و دیابت مرتبط باشد.
اختلال خواب، باعث افزایش فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک می‌شود که ممکن است از ترشح انسولین جلوگیری کند، یا مقاومت به انسولین را افزایش دهد و در نهایت باعث افزایش چربی خون شود و این امر منجر به بیماری های قلبی و عروقی می شود.با این حال، برخی شواهد نشان می دهد که خواب با کیفیت بالا به طور قابل توجهی سلامت جسمانی را بهبود می بخشد.
نتایج برخی از مطالعات نشان داده است که مشکلات خواب در طول پیری رایج است و بسیاری از افراد مسن مشکلات خواب را در طول روند طبیعی پیری تجربه می کنند.بنابراین، کیفیت خواب ضعیف در افراد مسن ممکن است باعث افزایش چربی خون و بیماری قلبی و عروقی شود.در مطالعه انجام شده در دانشگاه علوم پزشکی نیشابور نشان داده شد که کاهش کیفیت خواب در سالمندان منجر به افزایش تری گلیسیرید، کلسترول، کلسترول با چگالی کم (LDL ) و کاهش کلسترول با چگالی بالا (HDL ) شود.
محققین این پژوهش معتقدند، محدودیت خواب به عنوان یکی از اجزای کیفیت خواب می تواند سطح سرمی هورمون های متابولیک که تعادل انرژی را تعدیل می کنند، تغییر دهد.
مشخص شده است که مدت زمان کوتاه خواب سطح سرمی لپتین ، به عنوان هورمونی که اشتها را سرکوب می کند، کاهش می دهد و سطح سرمی گرلین که اشتها را افزایش می دهد، افزایش می دهد. بنابراین مصرف روزانه چربی های ترانس، کلسترول و چربی های اشباع شده افزایش می یابد.
بعلاوه، خواب کوتاه باعث خستگی مفرط در طول روز و کاهش فعالیت‌های بدنی می‌شود که کاهش فعالیت های بدنی نیز باعث سطوح بالای LDL و سطوح پایین HDL می شود.به همین دلیل جهت پیشگیری از ابتلای سالمندان به بیماری های قلبی و عروقی افزایش کیفیت خواب یک مورد بسیار ضروری می باشد.
واحد ترجمان دانش سلامت معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی نیشابور