در خیابان‌های نیشابور، تصویر تازه‌ای در حال شکل‌گیری است؛ زنانی که با وجود نداشتن گواهینامه رسمی، بر زین موتورسیکلت می‌نشینند تا از میان ترافیک، گرانی و کمبود وسایل حمل‌ونقل راه خود را باز کنند. حضور آرام اما پیوسته آن‌ها در خیابان‌های شهر، از تغییری اجتماعی حکایت دارد که قوانین هنوز آن را به رسمیت نشناخته‌اند.
در نیشابور هم مانند بسیاری از شهرهای دیگر، شماری از زنان و دختران جوان با وجود نبود گواهینامه رسمی، از موتورسیکلت برای رفت‌وآمد روزانه استفاده می‌کنند.
اما هنوز دغدغه‌های قانونی و بیمه‌ای و نوع نگاه جامعه برای زنان موتورسوار وجود دارد.
تعدادی از زنان موتورسوار نیشابور در گفت‌وگو با نیشابور فردا به گوشه‌ای از این دغدغه‌ها اشاره کردند.

از آزار خیابانی تا تلاش برای تغییر نگاه جامعه
سهیلا ۳۴ ساله، نزدیک به یک سال است که با موتورسیکلت شخصی‌اش در سطح شهر تردد می‌کند. او می‌گوید: بیشتر از خطرات رانندگی، نگاه و رفتار بعضی رهگذران آزارم می‌دهد. متلک‌پرانی و نگاه‌های تمسخرآمیز هنوز زیاد است. اوایل خیلی سخت بود، اما تصمیم گرفتم بی‌توجه باشم و ادامه بدهم، چون حس استقلال و آزادی‌ که موتور به من می‌دهد، ارزشش را دارد.
او ادامه می‌دهد: اگر چند نفر دیگر هم مثل من در خیابان دیده شوند، نگاه‌ها عادی می‌شود. روزی دوچرخه‌سواری برای دخترها تابو بود، اما حالا عادی شده و موتورسواری هم به همین مسیر نیاز دارد.

مخالفت خانواده با گرفتن گواهینامه
یاسمین ۳۸ ساله، از علاقه‌اش به موتورسواری می‌گوید اما با ناراحتی ادامه می دهد که حتی اگر روزی خانم‌ها اجازه گرفتن گواهینامه را داشته باشند، خانواده‌اش اجازه گرفتن گواهینامه را به او نمی‌دهند.
او می‌گوید: از بچگی عاشق موتور بودم. پدرم خودش موتورسوار است، اما وقتی حرف از موتورسواری می‌شود، می‌گوید مردم حرف درمی‌آورند. همین نگاه‌ها باعث می‌شود خیلی از دخترها از علاقه‌شان صرف‌نظر کنند.
او در پایان به نشانه امیدواری گفت: اگر صدور گواهینامه برای زنان قانونی و رسمی شود، خانواده‌ها هم مقاومتشان کمتر می‌شود. وقتی قانون از ما حمایت کند، مخالفت‌ها هم رنگ می‌بازد. خیلی از دخترها مثل من فقط منتظرند این مجوز قانونی صادر شود.

نبود گواهینامه و بن‌بست بیمه‌ای
الهام ۲۷ ساله، از مشکلات قانونی در زمان بروز حادثه می‌گوید: بزرگ‌ترین ترسم تصادف است. چون گواهینامه ندارم، بیمه هم خسارت نمی‌دهد. حتی اگر مقصر نباشم، طبق قانون فعلی راننده فاقد گواهینامه تحت پوشش نیست.
او ادامه می‌دهد: من بیمه شخص ثالث دارم، اما چون گواهینامه ندارم، بیمه مسئولیتی قبول نمی‌کند. یعنی ما زنان موتورسوار نه‌تنها از گواهینامه محرومیم، بلکه از پوشش بیمه‌ای هم بی‌بهره‌ایم .

گرانی خودرو و مشکل ترافیک
مهسا ۲۳ ساله، از گرانی خودرو و انتخاب ناگزیر موتور می‌گوید: با قیمت‌های فعلی ماشین، موتور تنها گزینه‌ است. هم ارزان‌تر است و هم در ترافیک راحت‌تر می‌شود رفت‌وآمد کرد اما بدون گواهینامه همیشه اضطراب دارم که پلیس جریمه‌ام کند یا موتور توقیف شود.
او می‌گوید: به‌جای خرید یک خودروی کارکرده چند صد میلیونی، یک موتور سبک خریدم. ولی وقتی قانون اجازه نمی‌دهد گواهینامه بگیرم، حس می‌کنم نیمی از حقوقم نادیده گرفته شده. این محدودیت‌ها فقط به خاطر زن بودن منطقی نیست.

موتورسواری برای عبور از ترافیک شهری
الناز ۲۵ ساله، شاغل در یکی از فروشگاه های نیشابور است. او می‌گوید: ترافیک و کمبود جای پارک باعث شد سراغ موتور بروم. با موتور زمان رفت‌وآمدم نصف شده و کارهایم سریع‌تر پیش می‌رود. اما نبود گواهینامه همیشه مثل سایه دنبالم است.
او باور دارد که صدور گواهینامه برای زنان می‌تواند به نفع شهر باشد: موتورسیکلت فقط یک وسیله شخصی نیست، می‌تواند بخشی از راه‌حل ترافیک باشد. اگر زنان هم به‌طور قانونی بتوانند موتورسواری کنند، هم شهر سبک‌تر می‌شود و هم تبعیض از بین می‌رود.

تغییر نگاه جامعه از دوچرخه تا موتور
نغمه ۳۲ ساله که از سال‌ها پیش دوچرخه‌سواری می‌کرده، نگاه امیدوارانه‌تری دارد: چند سال پیش دوچرخه‌سواری برای دخترها عجیب بود، ولی الان عادی شده. باور دارم موتورسواری هم به‌زودی عادی می‌شود، فقط زمان و آموزش می‌خواهد.
او تأکید می‌کند: این موضوع فقط درباره رانندگی نیست؛ بحث بر سر برابری و حق انتخاب است. زنان باید بتوانند بدون قضاوت از همان امکاناتی استفاده کنند که مردان دارند. جامعه وقتی رشد می‌کند که به زنانش اعتماد کند.

گرفتن گواهینامه اولین خان رستم
در حالی که زنان ایرانی در بسیاری از عرصه‌ها پیشرفت‌های قابل توجهی داشته‌اند، یکی از مسائلی که همچنان با آن درگیرند، موضوع صدور گواهینامه موتورسیکلت است.
در حال حاضر، صدور گواهینامه موتورسیکلت برای زنان به‌طور رسمی انجام نمی‌شود، چراکه قانون فعلی تنها برای مردان این امکان را تعریف کرده است. این مسئله نه‌تنها محدودیت‌های اجتماعی برای زنان ایجاد کرده، بلکه مشکلاتی در حوزه بیمه و حقوق فردی نیز به همراه داشته است. در این گزارش به آخرین وضعیت صدور گواهینامه موتورسیکلت برای زنان و چالش‌های قانونی و بیمه‌ای مرتبط با آن پرداخته می‌شود.

چالش‌های اجتماعی و قانونی برای صدور گواهینامه موتورسیکلت برای بانوان
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، نبود قانون صریح برای صدور گواهینامه برای زنان است. در حالی که هیچ قانونی به‌طور مستقیم مانع آن نیست، اما در عمل نیز مقرراتی برای صدور آن تصویب نشده است. افزون بر این، برخی نگرش‌های فرهنگی و اجتماعی در جامعه همچنان مانع از عادی‌سازی حضور زنان بر روی موتورسیکلت می‌شود.
با این حال، مسئولان فدراسیون موتورسواری و اتومبیلرانی از جمله مازیار ناظمی، بر لزوم ایجاد سازوکار قانونی و آموزشی برای زنان تأکید کرده‌اند. او صدور گواهینامه برای بانوان را اقدامی در جهت توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی و تقویت فرهنگ ایمنی دانسته است.

محدودیت قانونی برای صدور گواهینامه موتورسیکلت برای بانوان
تا شهریور ۱۴۰۴، گواهینامه موتورسیکلت برای زنان در ایران به‌طور رسمی صادر نمی‌شود. بر اساس گفته‌های سرهنگ آرش امیری، رئیس مرکز صدور گواهینامه پلیس راهور، نیروی انتظامی هنوز مجوز قانونی لازم از مجلس شورای اسلامی برای صدور گواهینامه موتورسیکلت برای بانوان را دریافت نکرده است. این در حالی است که در سال‌های اخیر، زنان بسیاری به استفاده از موتورسیکلت به‌عنوان وسیله‌ای سریع و مقرون‌به‌صرفه برای جابه‌جایی در شهرها روی آورده‌اند و این مطالبه اجتماعی بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است.
در اسفند ۱۴۰۳، زهرا بهروزآذر، معاون امور زنان رئیس‌جمهور، اعلام کرد که دولت با صدور گواهینامه موتورسیکلت برای زنان موافق است و این اقدام را گامی در جهت توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی زنان دانست. او گفت: اگر زنان توانایی خلبانی دارند، چرا نباید بتوانند موتورسیکلت برانند؟

وضعیت بیمه‌ موتورسیکلت‌ها بدون گواهینامه
طبق قوانین موجود، برای رانندگان موتورسیکلتی که فاقد گواهینامه هستند، در زمان وقوع حادثه و مطالبه خسارت از سوی بیمه، مشکلات جدی به وجود می‌آید.
بر اساس نظر مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه، در صورتی که راننده موتورسیکلت فاقد گواهینامه باشد، پرداخت دیه به راننده مقصر یا اولیای دم وی از شمول تعهدات ماده ۳ قانون بیمه اجباری شخص ثالث خارج است. به عبارت دیگر، اگر فردی بدون گواهینامه در تصادف دخیل باشد، شرکت بیمه مسئولیتی در قبال خسارت نخواهد داشت.
این وضعیت موجب مشکلات گسترده برای زنان موتورسوار می‌شود؛ زیرا بسیاری از آنان به‌دلیل فقدان امکان قانونی دریافت گواهینامه، از ابتدایی‌ترین حقوق بیمه‌ای نیز محروم مانده‌اند.

موتورسیکلت‌های بدون نیاز به گواهینامه
در برخی کشورها، موتورسیکلت‌های سبک با حجم پایین (زیر ۵۰ سی‌سی) نیازی به گواهینامه ندارند. این وسایل نقلیه برای مسیرهای کوتاه شهری طراحی شده‌اند و در زمره وسایل نقلیه کم‌خطر محسوب می‌شوند. در ایران نیز به‌طور محدود، موتورسیکلت‌های سبک از الزام به گواهینامه معاف هستند؛ با این حال، اغلب موتورسیکلت‌های مورد استفاده در شهرها نیازمند گواهینامه رسمی‌اند.

قانونی که هنوز نرسیده، اما مطالبه‌ای که شکل گرفته است
روایت دختران موتورسوار نیشابوری نشان می‌دهد که مسئله صدور گواهینامه برای زنان، دیگر یک خواسته شخصی نیست؛ بلکه به مطالبه‌ای اجتماعی تبدیل شده است. از مشکلات فرهنگی و آزارهای خیابانی گرفته تا نبود حمایت قانونی و بیمه‌ای، همگی نشان می‌دهند که ادامه وضعیت فعلی، ناعادلانه و پرهزینه است؛ هم برای زنان و هم برای جامعه‌ای که در مسیر توسعه گام برمی‌دارد.
با وجود وعده‌های دولت و مجلس برای بررسی و اصلاح قانون، واقعیت میدانی نشان می‌دهد که زنان در بسیاری از شهرها، از جمله نیشابور، عملاً در حال موتورسواری‌اند، بی‌آنکه پشتوانه حقوقی داشته باشند. ادامه این وضعیت، آنان را در معرض خطرات جانی، مالی و قضایی قرار می‌دهد و باعث گسترش رفتارهای غیررسمی می‌شود.
کارشناسان حقوقی و اجتماعی معتقدند اصلاح قانون صدور گواهینامه برای بانوان، نه‌تنها گامی در جهت برابری جنسیتی است، بلکه می‌تواند به بهبود ایمنی، کاهش ترافیک و افزایش مشارکت زنان در جامعه کمک کند. قانونی شدن این حق، بهترین راه برای مدیریت واقعیتی است که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
زنان ایرانی، از جمله دختران نیشابوری، آماده‌اند تا بر صندلی موتور بنشینند؛ تنها منتظر قانونی هستند که این حق را به رسمیت بشناسد.