سعید صفارائی – خبرنگار
روزنامه‌نگاری، حرفه‌ای است که در آن حقیقت، دقت و مسئولیت اجتماعی در قلب فعالیت‌ها قرار دارد. اما در دنیای امروز، شهرت و اعتبار بسیاری از خبرنگاران و روزنامه‌نگاران نه از تولید محتوای حرفه‌ای و گزارش‌های متکی به واقعیت، بلکه از مسائل حاشیه‌ای و جنجال‌هایی ناشی می‌شود که اغلب در شبکه‌های اجتماعی تشدید می‌شوند. این مسئله نه‌تنها به تضعیف ارزش‌های اساسی این حرفه منجر شده است، بلکه تأثیرات مخربی بر سواد رسانه‌ای و اعتماد عمومی به اخبار گذاشته است.
روزنامه‌نگاران و خبرنگارانی که به جای کیفیت تولیدات خبری، به واسطه جنجال‌های شخصی یا شایعات در فضای مجازی شناخته می‌شوند، نقشی دوگانه و آسیب‌زا در فضای رسانه‌ای ایفا می‌کنند. از یک سو، آنها توجه مخاطبان را به خود جلب می‌کنند، اما از سوی دیگر، استانداردهای حرفه‌ای روزنامه‌نگاری را زیر سوال می‌برند. این افراد به جای تمرکز بر تحقیق و تحلیل‌های عمیق، به انتشار اخبار زرد، شایعات و مطالبی می‌پردازند که بیشتر بر تحریک احساسات و جلب توجه فوری تمرکز دارند. نتیجه این روند، کاهش سطح اعتماد عمومی به رسانه‌ها و تضعیف مفهوم خبر به‌عنوان ابزاری برای روشنگری و آگاهی‌بخشی است.
نقش شبکه‌های اجتماعی در این معضل انکارناپذیر است. با ظهور این پلتفرم‌ها، هر فرد می‌تواند بدون هیچ‌گونه نظارت یا بررسی صحت، محتوایی را منتشر کند و حتی به جایگاه یک خبرنگار یا تحلیل‌گر شناخته شود. این پدیده، که می‌توان آن را «شبه‌خبرنگاری» نامید، دروازه‌بانی خبر را به شدت تضعیف کرده است. زمانی که اخبار و شبه‌اخبار بدون صحت‌سنجی منتشر می‌شوند، مخاطبان به‌راحتی گمراه می‌شوند و توانایی تشخیص حقیقت از دروغ را از دست می‌دهند. در چنین فضایی، اخبار زرد و محتوای کم‌ارزش جایگزین اخبار جدی و مستند می‌شود و استانداردهای خبری به شدت افت می‌کند.
رسانه‌های زرد و تولیدکنندگان شبه‌محتوا، با استفاده از تکنیک‌هایی مانند تیترهای جنجالی، شایعات تأیید نشده و محتوای احساسی، مخاطبان را به دام می‌اندازند. این نوع رسانه‌ها به جای افزایش آگاهی عمومی، به تقویت ناآگاهی و پیش‌داوری‌های اشتباه دامن می‌زنند. مخاطبانی که در معرض چنین محتوایی قرار می‌گیرند، به تدریج از درک مسائل پیچیده اجتماعی و سیاسی بازمی‌مانند و به اخباری سطحی و کم‌ارزش عادت می‌کنند. این روند، تأثیری مخرب بر سواد رسانه‌ای جامعه دارد؛ چرا که افراد دیگر قادر به تحلیل انتقادی محتوا و پرسشگری نیستند و به‌سادگی قربانی بازی‌های رسانه‌ای می‌شوند.
از سوی دیگر، این وضعیت آسیب‌پذیری جامعه در برابر اخبار جعلی و پروپاگاندا را افزایش می‌دهد. وقتی استانداردهای حرفه‌ای و اخلاقی در رسانه‌ها نادیده گرفته می‌شود، شایعات و اخبار بی‌پایه به راحتی گسترش می‌یابند. در چنین شرایطی، قدرت برای کسانی است که بیشترین جنجال و هیاهو را ایجاد می‌کنند، نه کسانی که حقیقت را کشف و منتشر می‌کنند. این مسأله، اعتماد عمومی به رسانه‌ها را بیش از پیش تضعیف می‌کند و جامعه را در برابر اثرات مخرب اطلاعات غلط آسیب‌پذیرتر می‌سازد.
در این میان، مسئولیت روزنامه‌نگاران حرفه‌ای و رسانه‌های معتبر بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند. این گروه باید با حفظ استانداردهای اخلاقی و حرفه‌ای، در مقابل این روند مقاومت کنند. تولید محتوای دقیق، مستند و روشنگر می‌تواند به بازسازی اعتماد عمومی کمک کند. همچنین، آموزش سواد رسانه‌ای به مخاطبان ضروری است تا آنها بتوانند اخبار موثق را از شایعات و محتوای زرد تشخیص دهند. ایجاد آگاهی درباره خطرات شبکه‌های اجتماعی و تشویق مردم به استفاده از منابع خبری معتبر نیز بخشی از این راه‌حل است.
در نهایت، روزنامه‌نگاری باید به ریشه‌های خود بازگردد: حقیقت‌جویی، روشنگری و خدمت به جامعه. هر خبرنگار باید این سوال را از خود بپرسد که آیا فعالیت‌هایش به افزایش آگاهی عمومی کمک می‌کند یا به ترویج ناآگاهی و جنجال؟ اگرچه فضای کنونی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی چالش‌های زیادی ایجاد کرده، اما با تعهد به اصول حرفه‌ای و ارتقای سواد رسانه‌ای، می‌توان این روند را تغییر داد و نقش روزنامه‌نگاری را به عنوان ابزاری برای پیشرفت اجتماعی بازتعریف کرد.
